Είναι πραγματικά αξιοπρόσεκτο το πόσα αφιερώματα κυκλοφορούν από την αρχή του έτους για τα εκατό χρόνια από τον θάνατο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Διάθεση εμπορικής εκμετάλλευσης ή μέρος της αναζήτησης ενός τόπου ικανού να σηκώσει το βάρος και την λύπη του σήμερα. Μήπως τελικά ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης είναι μια μορφή που έμεινε αδικαίωτη στο χρόνο αλλά συνάμα και τόσο ζωντανή; Ο Παπαδιαμάντης είναι ίσως ο τελευταίος έλληνας διανοητής που στο έργο του δεν μίλησε για τον εαυτό του και τα δικά του συναισθήματα και βιώματα. Τα κείμενα του δεν είναι ένας προσωπικός απόλογος αλλά έγραψε για τους απλούς ανθρώπους που έζησαν και μέσα από αυτές τις ιστορίες θα αποκαλύψει το επέκεινα στη διαμόρφωση της ανθρώπινης ύπαρξης. Ξεφεύγει από την θνητή μορφή και αναζητεί τα ίχνη του Θείου μέσα από την υλική μορφή. Με τον συγγραφικό του λόγο καταφέρνει να εξάγει το αθάνατο μέσα από το θνητό. Γι’ αυτό οι πρωταγωνιστές των έργων του αν και πτωχοί, ταπεινοί, καταφρονεμένοι ακόμη και αμαρτωλοί πολλές φορές μέσα στην άγνοια και την πάλη της επιβίωσης είναι ήρωες διάφανοι, δεν έχουν σκιές, δεν έχουν σκοτεινά σημεία, προσεγγίζουν πάντα με καθαρή καρδιά το πρόβλημα και αναζητούν την συγχώρεση. Δεν έχουν κανένα λόγο να υποκριθούν, δεν είναι δήθεν, είναι γνήσιοι άνθρωποι ικανοί για το κακό και για το καλό, γι’ αυτό και μπορούν να βλέπουν το Θεό στα μάτια και χωρίς υποκρισία να ζητάνε συγχώρεση. Στο έργο του Παπαδιαμάντη, το στραβοπάτημα, το αμάρτημα είναι μέσα στη ζωή, η εξύψωση έρχεται από την ευλάβεια και την συγχώρεση. Η αρετή, μας μαθαίνει ο Παπαδιαμάντης δεν διδάσκεται μπορεί να την κατακτήσει ο καθένας μέσα από την οικειοποίηση. Γι’ αυτό το έργο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη είναι διαχρονικό, δεν μίλησε για ψεύτικους ανθρώπους αλλά για προμηθεϊκές υποστάσεις που αγωνίστηκαν για την ζωή και έκαναν και λάθη αλλά δεν έμειναν σε αυτά, προχώρησαν μπροστά…
Το μόνο ίσως παράπονό του αν μπορούσε να δει το σήμερα θα ήταν ότι ο σπόρος που μας άφησε έμεινε αβλάστητος. Μας άφησε κληρονομία ένα βλαστό ζωής τον οποίο δεν μπορέσαμε να καλλιεργήσουμε. Ωστόσο και το γεγονός ότι τον μνημονεύουμε τόσο πολύ, σημαίνει εντέλει ότι τίποτα δεν πάει χαμένο. Ο σπόρος μπορεί να μείνει για χρόνια στη γη μέχρι να έρθει η κατάλληλη ώρα που θα βλαστήσει. Ύστερα από μια περίοδο υστερικής κατανάλωσης και μανιοκαταθλιπτικής σπατάλης ίσως ήρθε τώρα η ώρα να ανακαλύψουμε την φιλοκαλία μέσα από την ευτέλεια, να αντισταθούμε στην ιστορική αλογία αναζητώντας νόημα σε κάθε τι που κάνουμε. Η ζωή εξάλλου δεν είναι μια απλή αλληλουχία γεγονότων αλλά η ανακάλυψη της αλήθειας και η αναζήτηση μιας νέας εσωτερικής τάξης. Αν δεν το πετύχουμε αυτό δύσκολα θα σπάσει ο φαύλος κύκλος στον οποίον έχουμε περιέλθει, αυτή είναι η μόνη διέξοδος. Ο Παπαδιαμάντης διδάσκει οικονομία και αυτό αν δεν μπορούμε να το καταλάβουμε θα συνεχίσουμε να χανόμαστε στην μετάφραση ακατανόητων λέξεων και εννοιών. Ο Παπαδιαμάντης είναι μέρος της παράδοσης του χθες που οφείλουμε να υποδεχθούμε στον ενεστώτα χρόνο για να αντλήσουμε την δύναμη που χρειαζόμαστε για να σηκώσουμε το κεφάλι ψηλά. Δεν χρειαζόμαστε άλλα δάνεια και άλλες φροντίδες έξωθεν, το χρέος είναι ένα, είναι αυτό που έχουμε απέναντι στους μεγάλους δασκάλους, είναι να πολεμήσουμε στο δικό μας Μαραθώνα, με τα σκουριασμένα από την αχρηστία αλλά όχι ξεπερασμένα, όπλα μας.
