Θα αργήσουμε να βγούμε από την κρίση και ένας λόγος είναι ότι μόλις τώρα κάποιοι αρχίζουν να ψελλίσουν τους λόγους που μας οδήγησαν στην κρίση. Αν εξαιρέσουμε την ελληνική ιδιαιτερότητα και ότι είναι συνάρτηση αυτής, το σύνολο του δυτικού κόσμου διέρχεται μια δομικού χαρακτήρα κρίση, η οποία παραμένει άγνωστο το πώς θα ξεπεραστεί. Το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Δύση είναι ότι αναπτύχθηκε με πολύ γρήγορους ρυθμούς η τεχνολογία και η επικοινωνία – τα όσα συνέβησαν τα τελευταία 30 χρόνια μπορούν να συγκριθούν μόνο με τους τελευταίους αιώνες της ανθρώπινης ύπαρξης – γεγονός που ανέτρεψε παραδοσιακές δομές στην κοινωνία και την οικονομία, χωρίς να υπήρχε μια πρόβλεψη του τρόπου διαχείρισης των όσων θα επακολουθούσαν. Τα όσα συνέβησαν οδήγησαν σε μια κρίση τόσο το ίδιο το μοντέλο όσο και τον ίδιο τον άνθρωπο. Σήμερα περισσότερο από ποτέ άλλοτε τίθεται το ζήτημα της ανακατανομής του πλούτου, μιας και η ίδια η τεχνολογία από τη μία τον δημιουργεί με ξέφρενους ρυθμούς και από την άλλη έχει ανάγκη άτομα ικανά – τουλάχιστον οικονομικά – να την καταναλώσουν. Ακόμη και αυτό να γίνει, θα εκτονώσει την κατάσταση προσωρινά πυροδοτώντας ένα νέο κύμα καταναλωτισμού, το οποίο θα μας φέρει πιο κοντά στα αδιέξοδα. Και ποια είναι αυτά; Μα η διαχείριση της ατομικότητας μέσα σε ένα νέο πλαίσιο συλλογικότητας, όπως αυτό καθορίζεται από την τεχνολογία και την επικοινωνία.
Περισσότερο από ποτέ άλλοτε στην εποχή μας, η ανθρώπινη ύπαρξη έχει συναίσθηση της ατομικότητάς της αλλά συγχρόνως, επειδή απουσιάζει ένα σύγχρονο φιλοσοφικό και θεολογικό πλαίσιο, άλλοτε αυτή την αίσθηση την βιώνει ως ελευθερία και άλλοτε ως ανυπόφορο βάρος. Θα επαναλάβουμε αυτό που πολλάκις έχουμε επισημάνει από αυτή την στήλη, η γνώση της ιστορικότητας και οι στέρεες βάσεις της παράδοσης δεν είναι σε όλες τις περιπτώσεις τα όρια της φυλακής μας, αλλά και τα όρια της ελευθερίας μας. Εξαρτάται πως το βλέπει κανείς και η ματιά αυτή καθορίζεται από την ισορροπία ανάμεσα στην αίσθηση της ατομικότητας και της ένταξης σε μια συλλογικότητα η οποία προσφέρει ασφάλεια, ευκαιρίες για βελτίωση και προοπτικές μιας ευζωίας.
Από την στιγμή που δεν υπάρχει αυτό θα ζούμε χιλιάδες αντινομίες. Για παράδειγμα ένα άτομο που από την μια αρνείται να συζητήσει το πρόβλημά του με ένα οικείο πρόσωπο ή με ένα πνευματικό καθοδηγητή, την ίδια ώρα μπορεί να «βγει» στο διαδίκτυο και όχι μόνο να αποκαλύψει όλα τα προσωπικά του δεδομένα αλλά και τα βαθύτερα ζητήματα που ταλαιπωρούν την ύπαρξή του. Ίσως να έχει την αίσθηση ότι μιλάει στο κενό και αυτό προσφέρει την ασφάλεια της ανεμπόδιστης εξομολόγησης, όμως όλοι γνωρίζουμε ότι δεν είναι έτσι.
Δεν εμπιστευόμαστε το γνωστό και οικείο και παραδινόμαστε άνευ όρων και προϋποθέσεων στο άγνωστο. Αν αυτό δεν είναι ένα άλμα στο κενό, χωρίς προστατευτικό δίκτυ από κάτω, τι είναι άραγε;
Αν δεν λυθούν αυτά τα προβλήματα η οικονομική κρίση θα συνεχίσει να είναι μέρος της συμπτωματολογίας ενός καταρρέοντος συστήματος. Γι’ αυτό η αντιμετώπιση του προβλήματος δεν μπορεί να είναι ζήτημα των οικονομολόγων και τον πολιτικών, αλλά ανθρώπων βαθιά πνευματικών τους οποίους όμως ακόμη δεν φτάσαμε στο σημείο να αρχίσουμε να τους αναζητούμε.
