Ένα από τα καλύτερα που άκουσα τις τελευταίες ημέρες ήταν
λίγες λέξεις από το στόμα του Στέλιου Ράμφου, ο οποίος περιέγραφε με τον
καλύτερο τρόπο την δύναμη του χρήματος. Έλεγε ότι την περίοδο που υπήρχε η
ανταλλακτική οικονομία τα πράγματα ήταν πιο απλά για τους ανθρώπους γιατί ήταν
πιο χειροπιαστή η συναλλαγή που είχαν, έδινε ο ένας δέκα αυγά και έπαιρνε ένα
ψωμί, γνωρίζονταν την αξία του κάθε προϊόντος, είτε αυτή ήταν διατροφική, είτε
αξία
παραγωγής του, ήταν πιο σίγουρος για την ανταλλαγή που επρόκειτο να κάνει.
Τα πράγματα άλλαξαν όταν άρχισε να κυκλοφορεί το χρήμα, τα δεδομένα ήταν πλέον
διαφορετικά, γιατί από τη μία υπήρχε ένα προϊόν που έπρεπε να κοστολογηθεί και
να ανταλλαγεί με ένα κομμάτι χαρτί το οποίο είχε απλά και μόνο συμβολική αξία.
Για να μπορεί κανείς να συλλάβει την πραγματική αξία αυτού του συμβολικού μέσου
οικονομικών συναλλαγών, θα έπρεπε να είναι πλέον σε θέση να αντιληφθεί τη
δύναμη των συμβόλων. Τι είναι για παράδειγμα ένα χαρτονόμισμα των 500 ευρώ;
Απλά ένα ροζ χαρτί με τυπωμένα διάφορα σύμβολα, η πραγματική του αξία είναι
ελάχιστη, η συμβολική του είναι μεγάλη, τόση που μπορεί να καλύψει τις
στοιχειώδεις ανάγκες ενός ανθρώπου για ένα μήνα.
Με αυτές τις σκέψεις μπόρεσαν να προσεγγίσω από μια διαφορετική
σκοπιά δύο φαινόμενα ιδιαίτερα διαδεδομένα στη χώρα μας. Υπάρχουν δύο σοφές
παροιμίες σχετικές με το χρήμα που δηλώνουν ότι «Ο φιλάργυρος για να γενεί
πλούσιος μας κάνει τον φτωχό» και «Ο σπάταλος για να μας κάνει τον πλούσιο
καταντά φτωχός». Ελάχιστον κοινός παρανομαστής και στις δύο φράσεις είναι η
λέξη «φτωχός» γιατί επί της ουσίας είναι το μόνο κοινό ανάμεσα σε ένα φιλάργυρο
και σε ένα σπάταλο. Και στις δύο συμπεριφορές έχουμε πρόβλημα αποτίμησης της
πραγματικής αξίας του χρήματος, οπότε οδηγούμαστε σε ακραίες συμπεριφορές.
Είναι περιστατικά πνευματικής φτώχειας, αδυναμίας διαχείρισης αφηρημένων
εννοιών και αν μην τη άλλο δηλώνουν άγνοια του συμβολικού κεφαλαίου που έχουν
κληθεί να διαχειριστούν.
Αν τώρα στις παραπάνω περιγραφές επεκτείνουμε την περιγραφή
από το άτομο, στην κοινωνία και στους θεσμούς της, όπως είναι η τοπική
αυτοδιοίκηση και η κυβέρνηση αυτό που θα προκύψει δεν θα απέχει πολύ από τα
τεκταινόμενα στη χώρα μας εδώ και δεκαετίες, όπου όλες οι κυβερνήσεις επέδειξαν
μια τεράστια ανωριμότητα διαχείρισης των οικονομικών, οπότε μας έδωσαν σωρεία
γεγονότων είτε τεράστιας σπατάλης, είτε απύθμενης τσιγκουνιάς, σε κάθε
περίπτωση όμως, κακοδιαχείρισης των δημόσιων οικονομικών. Γιατί δεν απέχει πολύ
το να ξοδεύεις δημόσιο χρήμα για να αγοράζεις πολυτελή αυτοκίνητα και πούρα από
το να κόβεις τα φάρμακα και τις συντάξεις χρόνιων πασχόντων και να τους οδηγείς
στην βιολογική εξόντωση. Είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος.
Θεόδωρος Α. Σπανέλης
