«Κοιμήθηκε» ως Χριστούπολις και «ξύπνησε» ως Καβάλα!

Το 1391 οι Τούρκοι κυριεύουν την Χριστούπολις, η οποία βρίσκονταν υπό την κυριαρχία του Μανουήλ Παλαιολόγου αλλά ήδη από το 1387 είναι φόρου υποτελής στον σουλτάνο. Φαίνεται ότι οι βυζαντινοί επαναστάτησαν και προκάλεσαν την οργή των Οθωμανών οι οποίοι την πολιόρκησαν και έγραψαν την τελευταία πράξη μιας μακραίωνης ιστορίας που ξεκινάει από την αρχαϊκή εποχή και φτάνει μέχρι τους βυζαντινούς χρόνους.

«σωηθ’ ίνδ. ΙΔ’… εν αυτώ τω έτει εάλω παρά των απίστων η Χριστώνυμος πόλις και κατεδαφίσθη εκ βάθρων εις τάχος και οι οικήτορες ταύτης διεσκορπίσθησαν εν διαφόροις τόποις και χώρες γέγονε δε τούτο το ολέθριον κακόν, δια τινών οικητόρων της δε της πόλεως΄ τοσαύτη δε γέγονεν η φθορά και η κατάλυσις των ενοικούντων τούτων χριστιανών ως έγωγε οίμαι, οία γέγονεν έκπαλαι επί Ναβουχοδονόσωρ εν τη Ιερουσαλήμ πόλει».

Σε αυτές τις λίγες γραμμές, από κώδικα (κωδ. 701, φ. 4986) της αγιορείτικης μονής του Αγ. Παντελεήμονος καταγράφονται οι τελευταίες δραματικές στιγμές μια πόλης που για οκτώ αιώνες περίπου έφερε το όνομα της Χριστουπόλεως, ενώ είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι η καταστροφή της παρομοιάζεται με αυτήν που υπέστη η Ιερουσαλή, παρά του Ναβουχοδονόσωρ, όπου και αυτός  κατέστρεψε την ιερή πόλη, έκαψε το ναό του Σολομώντα και εξόρισε μεγάλο μέρος του εβραϊκού πληθυσμού στην Βαβυλώνα. Επιπλέον σε αυτές τις λίγες λέξεις ο συγγραφέας του κειμένου δεν παραλείπει να σημειώσει, για να μείνει άσβηστη μαρτυρία στους αιώνες, το γεγονός ό,τι η πόλη προδόθηκε «γέγονε δε τούτο το ολέθριον κακόν, δια τινών οικητόρων της δε της πόλεως» αποδεικνύοντας για ακόμη μια φορά ότι όλα τα κάστρα πέφτουν από τα μέσα!!!

Ορισμένοι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι η πόλη ερημώθηκε, ωστόσο η Αιμιλία Στεφανίδου στο έργο της «Η ΠΟΛΗ – ΛΙΜΑΝΙ ΤΗΣ ΚΑΒΑΛΑΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ» αποδεικνύει μέσα από τα φορολογικά κατάστιχα των Οθωμανών ότι συνεχίζει να υπάρχει - αν και ελάχιστος -  χριστιανικός πληθυσμός που καλλιεργεί τους αγρούς – μάλλον θα εννοούν τα περιβόλια της περιοχής Περιγιαλίου . Το 1425 σε αναφορές ενός Βενετού πλοιάρχου υπάρχει ακόμη το όνομα της  Χριστουπόλεως, από το οποίο αποδεικνύεται ότι ακόμη δεν έχει λησμονηθεί. Ακόμη και λίγο μετά το 1502 όταν ξεκινάει το χαρτογραφικό του έργο ο γνωστός Οθωμανός ναύαρχος και χαρτογράφος ΠΙΡΙ ΡΕΙΣ, ο οποίος  καταγράφει στους χάρτες του το όνομα CRISTOPOLIS, στην θέση της σημερινής Καβάλας!!! Αυτό αν μην τι άλλο σημαίνει ότι ακόμη και στις αρχές του 16^ου αιώνα υπάρχει, όχι απλά η ανάμνηση αλλά η χρήση του ονόματος της Χριστουπόλεως.

Ωστόσο τα επόμενα χρόνια αρχίζει ο εποικισμός της περιοχής με μουσουλμάνους αλλά και εβραίους που έρχονται από τα μέρη της Ουγγαρίας. Το 1520 έχουμε μια νέα πόλη, η οποία προικίζεται  με πολλά δημόσια έργα (υδραγωγείο, Χαμάμ, Μπεζεστένι. Μεντρεσέ κ.α.) από τον Σουλεϊμάν τον Μεγαλοπρεπή, τότε είναι που παίρνει και το νέο της όνομα και πλέον ονομάζεται ΚΑΒΑΛΑ. Γι α πέντε αιώνες περίπου θα μείνει η πόλη κάτω από την Οθωμανική κατοχή, και όταν το 1912 οι κάτοικοι πιστεύουν ότι με τους βαλκανικούς πολέμους θα αναστηθούν, το όνειρο δεν γίνεται πραγματικότητα. Ο βουλγαρικός στρατός κατοχής θα συνεχίσει την σκλαβιά, όχι μόνο για τους έλληνες χριστιανούς αλλά και για τους μουσουλμάνους. Η κατοχή θα κρατήσει περίπου οκτώ μήνες αλλά ο πληθυσμός θα υποφέρει πολλά, πείνα, βασανιστήρια κ.α. Σύμφωνα με μαρτυρία που κατέγραψε η Ευθυνία Πέγιου οι Βούλγαροι θα σφάξουν 100 μουσουλμάνους και θα πετάξουν τα κεφάλια στους στην θάλασσα του Καρά Ορμάν (σημερινό Περιγιάλι) εκεί θα μείνουν για μέρες μέχρι να βρωμίσει ο τόπος!!! Ανατριχιαστικό θέαμα, όπως ήταν και η βουλγαρική κατοχή και η πρώτη αλλά και οι άλλες δύο που θα ακολουθήσουν.

Τελικά χριστιανοί και μουσουλμάνοι θα πανηγυρίσουν τον Ιούνιο του 1913 όταν θα απελευθερωθεί η πόλη από τον ελληνικό στόλο και το θωρηκτό ΑΒΕΡΩΦ με τον ναύαρχο Κουντουριώτη. Το ημερολόγιο γράφει 26 Ιουνίου και η πόλη ετοιμαζόταν να γιορτάσει την μνήμη του Απόστολου των Εθνών, Παύλου.

 Η Καβάλα γιορτάζει σήμερα τα 99 χρόνια ελευθερίας της.  Να σημειώσουμε αυτό που επισημαίνει ο καβαλιώτης συγγραφέας Κώστας Βαρδάκας στο βιβλίο ΧΡΙΣΤΟΥΠΟΛΕΩΣ ΑΝΑΣΤΗΛΩΣΗ, ότι δηλαδή  η πόλη σκλαβώθηκε το 1391 και απελευθερώθηκε το 1913, αν κάνουμε αναγραμματισμό έχουμε τον ίδιο αριθμό!!! Ωστόσο το σημαντικό δεν είναι εκεί, είναι στο γεγονός – που σημειώνεται στο ίδιο βιβλίο – ότι «η ονοματοδοσία αυτή (σ.σ. της Καβάλας δηλαδή) προσκρούει σε ιστορικές δυσκαψίες» έτσι ενώ άλλες πόλεις ξανακερδίσουν το παλιό τους όνομα και την χαμένη τους ταυτότητα, εδώ δε συμβαίνει!!! Για να προσθέσει στο ίδιο βιβλίο ο κ. Βαρδάκας την απορία του, για το πώς είναι δυνατόν αυτή η πόλη να αρνήθηκε την Χριστεπώνυμο ονομασία, για να κρατήσει ένα όνομα που κανείς δεν ξέρει τι σημαίνει. Ίσως αυτό να είναι η μεγάλη πρόκληση για τον νέο αιώνα ελεύθερης ζωής της πόλης, να ανακαλύψει το πραγματικό της όνομα, για να κερδίσει ξανά την ευλογία που έχασε!

Θεόδωρος Α. Σπανέλης